Eigenlijk zou iedereen die het ijs opgaat een natuurijs-veiligheidsset, ijsprikkers en/of reddingsklos bij zich moeten hebben. In een natuurijs-veiligheidsset zitten de belangrijkste dingen die je in geval van nood nodig hebt: een ijspriem en een werplijn of twee ijsprikkers. Met deze reddingsmiddelen kun je jezelf redden.
Als je door het ijs gezakt bent, kun je de werplijn naar iemand toegooien, die je dan van een veilige afstand uit het water kan trekken. Met de ijspriem of de ijsprikkers kun je jezelf ook redden als je alleen bent. Je hebt met deze priem of prikkers veel meer grip op het ijs, dan met je handen. Zelfs met verkleumde vingers of kramp, zijn de prikkers nog goed te hanteren. Met de scherpe punt kun je in het ijs prikken en je kunt je daarna optrekken aan het houten handvat. De beste plek om je ijspriem of ijsprikkers te dragen is over je kleding heen, om je nek. Draag hem niet onder je kleren!
Zelfredding uit een wak:
Een wak is op natuurlijke wijze ontstaan. Je herkent een wak aan de onregelmatige vorm. Het heeft geen rechte hoeken en het ijs is dun aan de randen.
Wanneer je in een wak terecht komt, dan kun je jezelf op twee manieren hieruit redden:
- Met behulp van ijsprikkers of een ijspriem: prik de priem in het ijs en trek jezelf op en schuif over je buik steeds verder het ijs op, totdat je op een veilige afstand van het wak bent. Omdat het ijs aan de randen van het wak dun is, kan het gebeuren dat het ijs afbreekt. Probeer dan de priem wat verder weg in het ijs te prikken.
- Deze methode heeft niet de voorkeur, maar hij kan uitkomst bieden als je geen ijspriem bij je hebt. Probeer het ijs aan de rand van het wak af te breken, totdat het stevig genoeg is om erop te klimmen. Schuif daarna op je buik verder van het wak af en sta pas op als het uit de buurt van het onbetrouwbare ijs bent.
Als je jezelf eenmaal bevrijd hebt, ga dan terug in de richting waarin je gekomen bent. Het ijs was hier namelijk dik genoeg, je hebt er net immers nog op gestaan.
Zelfredding uit een bijt:
Een bijt is een gat in het ijs, dat door mensen is gemaakt. Meestal maakt de brandweer deze bijten met een kettingzaag of een bijl. Dan doen ze bijvoorbeeld om bluswater te verkrijgen of bij duikoefeningen. Omdat een bijt door mensen is uitgehakt, heeft hij rechte kanten die allemaal ongeveer even dik zijn.
Er zijn drie manieren om jezelf uit een bijt te bevrijden:
- Met behulp van een ijspriem of ijsprikkers
- Op de rug: ga met je rug tegen een lange kant van de bijt aanliggen, Probeer je voeten tegen de tegenoverliggende ijsrand te zetten. Til je buik omhoog, maak je rug hol en zet tegelijkertijd af met je voeten. Schuif jezelf zo met je rug op het ijs. Als je op het ijs bent, rol dan een paar keer, zodat je verder bij de bijt vandaan raakt. Probeer daarna pas op te staan.
- Op de kant rollen: ga met je borst tegen de lange kant van de bijt liggen, zo dicht mogelijk bij een korte kant. Rol je om, om zo op het ijs te komen. Rol jezelf ook nu weer uit de buurt van de bijt, voordat je opstaat.
Nadat je jezelf gered hebt uit de bijt, is het belangrijk om er voor te zorgen dat anderen niet in de bijt terecht komen. Probeer de bijt dus rondom te markeren met takken of ijsblokken.
Anderen redden:
Als je iemand gaat redden die door het ijs is gezakt, neem dan altijd speciale reddingsmiddelen of hulpmiddelen mee. Kleine reddingsmiddelen die je kunt gebruiken zijn bijvoorbeeld de ijspriem, ijsprikkers, de reddingsklos of -lijn, de werpzak of een reddingsboei met lijn. Grote reddingsmiddelen die je nodig kunt hebben, zijn de ijsreddingsplank en het reddingsplatform. Natuurlijk kun je op het ijs ook hulpmiddelen gebruiken, zoals takken, een ladder of een slee.
Als je iemand gaat redden, moet je je altijd beveiligen met een stevig touw. Zorg dat je altijd aangelijnd bent, als je het water in gaat. De reddingspoging moet heel kort zijn (niet langer dan 20 seconden), om te voorkomen dat er straks twee slachtoffers zijn. Zorg ook voor voldoende redders in de buurt, die de redder en drenkeling direct kunnen opvangen, wanneer ze onder het ijs vandaan komen.
Reddingen op een vaste ijsvloer:
Het is belangrijk dat het slachtoffer tijdens de redding kalm blijft. Probeer de drenkeling dus gerust te stellen. Probeer zo snel mogelijk contact te maken met de drenkeling. Gebruik hiervoor een reddingsklos of reddingslijn. Maak er een grote schuivende lus aan het einde van de lijn, zodat de drenkeling deze om zijn arm of lichaam kan doen. Als de drenkeling dan geen kracht meer heeft of bewusteloos raakt, blijft het contact met de drenkeling behouden.
Als je geen werplijn hebt, gebruik dan een hulpmiddel, zoals een tak, kledingstuk, slee, plank of ladder. Je gaat plat op het ijs liggen en probeert met het hulpmiddel contact te krijgen met de drenkeling. Daarna probeer je de drenkeling op het ijs te trekken.
Reddingen op gebroken ijs:
Gebroken ijs ontstaat als het al langer vriest en het ijs behoorlijk dicht is. Doorgaande scheepvaartroutes worden dan opengebroken en open gehouden door een ijsbreker.
Een redding op gebroken ijs is een gevaarlijke onderneming, omdat je vast kan komen zitten tussen de ijsschotsen. Daarom mogen zulke reddingen alleen uitgevoerd worden door goedgetrainde hulpverleners, zoals brandweerduikers. Ze moeten beschermende kleding dragen en ademluchtapparatuur bij zich hebben.
Een slachtoffer onder het ijs:
Als iemand door het ijs zakt, dan kan hij onder het ijs verdwijnen. Het is belangrijk om altijd een zoekactie op te starten, ook al lijkt het erop dat de drenkeling het niet zal redden. De plotselinge onderkoeling van het lichaam kan er namelijk, raar genoeg, juist voor zorgen dat het slachtoffer het juist langer volhoudt. Vooral bij jonge kinderen is dit het geval.
Als je niet ziet waar de drenkeling is, moet je goed naar het ijs kijken. Kijk van bovenaf door het ijs heen en zoek naar een plek onder het ijs met een afwijkende kleur. Als de drenkeling kleding draagt met opvallende kleuren, zoek daar dan naar. Als je de drenkeling ziet, maak dan met een zaag of een bijl een gat in het ijs. Met een kettingzaag gaat dat het snelst.
Soms moet de redder onder het ijs zoeken. Onder het ijs duiken is een moeilijke en gevaarlijke klus. Het water is zo koud dat het pijn doet en je raakt zelf ook snel onderkoeld. Roep daarom altijd de hulp in van het duikteam van de brandweer. Ga alleen onder water als je aangelijnd bent en blijf nooit langer dan 20 seconden onder water.
Zelf slachtoffer onder het ijs:
Wanneer je zelf onder het ijs terecht bent gekomen, dan kun je een wak of een bijt vaak herkennen aan de afwijkende kleur. Dat is dan een donkere plek in het ijs. Wanneer er sneeuw op het ijs ligt, is het wak of de bijt juist lichter van kleur. Is het water donker, of kan je vanwege een andere reden het gat niet zien, dan moet je – op je rug liggend – het ijs aftasten op zoek naar een gat.
Nabehandeling:
Een onderkoeld slachtoffer moet zo snel mogelijk tegen verdere onderkoeling worden beschermd. Indien mogelijk moeten de romp en ledematen apart worden ingepakt (bij voorkeur met een isolatiedeken) om een te snelle opwarming van het lichaam tegen te gaan. Vergeet vooral niet het hoofd te beschermen, de afkoeling door het hoofd gaat relatief het snelst.
Geef een bewusteloos slachtoffer nooit iets te drinken. Alleen een goed aanspreekbaar slachtoffer mag een warme drank nuttigen. Wanneer een slachtoffer op het droge gehaald is, mag hij/zij na de hulpverlening nooit als afgehandeld beschouwd worden. Het is noodzakelijk dat slachtoffer én redder onder doktersbehandeling worden gesteld.